ISTORIČAR MILOŠ KOVIĆ U SREMSKOJ MITROVICI ODRŽAO PREDAVANjE NA TEMU „STRADANjE SRPSKOG NARODA U XX VEKU“

Potrebu za istinom ne možemo iščupati iz sebe

U organizaciji Srpske pravoslavne crkvene opštine Sremska Mitrovica u subotu, šestog septembra u prostorijama Svečane sale Srpskog parohijskog doma upriličeno je predavanje prof. dr Miloša Kovića, profesora na istorijskom odseku Filozofskog fakulteta u Beogradu sa temom „Stradanje srpskog naroda u XX veku“.
Predavanje je upriličeno posle večernjeg bogosluženja u Sabornom hramu, u sklopu sećanja na tragediju i pogrom koju je srpsko i ostalo stanovništvo Srema doživelo 1942. godine u ustaškoj akciji Viktora Tomića. Profesor Ković na početku je rekao da su Sremska Mitrovica i Srem kao područja velikih stradanja srpskog naroda u oba svetska rata, adekvatna mesta za priču ovoj temi. Predavanje je počelo razmatranjem ideje genocida i potrebe da se jedan narod sistematski uništi – bilo biološki, ekonomski, duhovno ili na sva tri načina. U tom smislu, zaključeno je da pitanju stradanja sopstvenog naroda svako društvo i istoriografija moraju posvetiti veliku pažnju, ozbiljnost i odgovornost.
Profesor je hronološki navodio primere sistematskih genocida od najstarijih vremena ljudske istorije u Starom veku do pojava u savremenoj istoriji, pominjući svima poznate genocide nad Jevrejima i Jermenima, uz opasku da je svetska javnost dužna da prizna i na pravi način uvaži sve aspekte genocida nad Srbima kao realne istorijske pojave koje su se, na žalost više puta ponavljale. Tragajući za istorijskim momentima prvih masovnijih stradanja Srba, Miloš Ković razmatra dešavanja u XIV veku i pojavu osmanske imperije na balkanskim prostorima. Srbi se, po njegovim rečima u odnosu prema osvajačima ponašaju neposlušno, zbog čega postaju predmet osvete i odmazde. Ove pojave naročito su izražene u naredna dva veka kada Srbi u borbi za slobodu od Osmanlija traže podršku Habzburškog carstva i bivaju surovo kažnjeni od Turaka, primorani na seobu u severne krajeve. Tamo su ih kao slobodni ljudi – krajišnici, dočekali njihovi ranije nastanjeni preci, ali je ugarskom i hrvatskom plemstvu od početka smetao njihov slobodan status. Svetski istoriografi opisivali su Srbe kao narod sa jakim kultom nacionalnog sećanja i viškom samopouzdanja. Od XVI veka dolazi do ekspanzije rimokatoličke crkve, a samim tim i otpora srpskog naroda širom zapadnih i severnih krajeva pokušajima verskog unijaćenja.
Profesor Ković uočio je dva glavna uzroka otvorene mržnje prema srpskom narodu a to su verski i klasni uzroci. U XVIII veku pojavljuje se Rusija kao sve jači vojno – politički faktor u svetu. Pošto su političke, kulturne i vojne veze Srba sa Rusijom tradicionalno bile čvrste, oni su smatrani „malim Rusima” i kao takvi nailazili su na nemilost u delu zapadnog sveta. Profesor Miloš Ković zapazio je da u vreme nestanka srpske srednjovekovne države srpska crkva upravlja ključnim nacionalnim pitanjima. Samim tim biva ugrožena kao i sam narod. U XIX pojavljuje se teorija rasizma kojoj pripadaju tvorci budućeg državotvornog i ustaškog pokreta u Hrvatskoj Ante Starčević i Josip Frank, a kasnije Budak, Pavelić i Artuković. Iako je srpsko građanstvo u Austro-ugarskoj zajedno sa crkvom održavalo nacionalnu kulturu i duhovnost, velika imperija više puta se ogrešila o srpski narod. Prvi veliki zločini na području Mačve, Podrinja, okoline Foče i Posavine koji su zgrozili svetsku javnost zabeleženi su početkom Prvog svetskog rata kada su ljudi javno vešani i ubijani u svojim domovima koji su trajno zatirani. U tim zločinima ulogu su imali i „šuckori“ – hrvatski i muslimanski dobrovoljci koji su činili neviđene zločine nad Srbima.
Po rečima profesora Kovića, vrhunac genocida viđen je u Drugom svetskom ratu, prvenstveno od strane ustaških vlasti ali i drugih okupacionih elemenata. Pomenuo je mesta masovnog stradanja u Jasenovcu, Jadovnu, Hercegovini, Kordunu, Baniji i naravno Sremu koji je bio deo Nezavisne Države Hrvatske. Oštricu ustaških zločina osetili su i Mačvani, naročito u prvim godinama rata kada su u mitrovačkoj kudeljari i u Jarku na monstruozan način stradali. Pominjući karakter NDH i zloglasnu akciju Viktora Tomića 1942. godine predavač se dotakao i zbivanja sa početka devedesetih godina kada su se Srbi pobunili prepoznajući u novoj hrvatskoj državi simbole pod kojima su u prošlosti stradali. On je podvukao činjenicu da je NDH formirana na teritoriji Srbije, izrazivši uverenje da dobar deo srpske javnosti nije svestan obima tih zločina koji kao mač nad glavom stalno stoje iznad ovog naroda, naročito danas kada se održavaju masovni koncerti na kojima se veliča ustaška ideologija i prave odgovarajući vojni savezi.
On je istakao da potrebu za istinom ne možemo da iščupamo iz sebe, te da ne smemo prestati da proučavamo i publikujemo posledice genocida i stradanja srpskog naroda.
Dejan Mostarlić